Huisartsenbrochure Alpha-1-antitrypsinedeficiëntie

Alpha-1-antitrypsinedeficiëntie (Alpha-1) Diagnose · · Diagnostische vertraging De gemiddelde diagnostische vertraging bij longklachten is 8,3 jaar. 6 · · Belang tijdige diagnose Het is belangrijk de diagnose tijdig te stellen omdat: -- de suppletie van alpha-1-antitrypsine bij een deel van de patiënten de weefselafbraak kan remmen en zo het ziekteproces kan vertragen; 1 -- familieleden erfelijkheidsrisico’s lopen. · · Risico van combinatie longklachten en leverproblemen Dat een patiënt zowel longklachten als leverproblemen heeft, komt weinig voor. 4 De meeste patiënten hebben longklachten. · · Verwijzing bij longklachten Het is belangrijk aan de zeldzame mogelijkheid van Alpha-1 te denken bij: -- Alle patiënten met emfyseem in de basale delen van de onderste longkwabben. Zij hebben een grote kans op de deficiëntie. -- Patiënten met COPD-klachten jonger dan 40 jaar, zoals ook beschreven in de NHG-Standaard COPD. 13 De gemiddelde leeftijd van vaststellen van de diagnose Alpha-1 is 45,5 jaar (40-50 jaar). -- Patiënten met ernstig emfyseem en/of een FEV1-waarde van 35-60% van de voorspelde waarde, zeker als de FEV1- waarde ondanks stoppen met roken verder afneemt. 6 · · Verwijzing bij leverproblemen en huidklachten De volgende bevindingen kunnen ook bij Alpha-1 passen en zijn reden voor nader onderzoek naar Alpha-1: -- leverziekten op alle leeftijden (ook obstructieve icterus op de kinderleeftijd); -- vasculitis (C-ANCA positief, granulomen met polyangiitis (voorheen M. Wegener)); -- panniculitis (necrotiserend). 1 · · Risicogroepen Aan de diagnose Alpha-1 moet specifiek gedacht worden bij: -- alle neonaten met een bloedingsstoornis of aanhoudende neonatale icterus; -- alle patiënten met onverwachte levercirrose; -- broers/zussen van de (index-)patiënt (zie Erfelijkheids- voorlichting, kinderwens en zwangerschap ) . 1 · · Diagnostisch onderzoek Na verwijzing vanwege longklachten doet de longarts aanvullend onderzoek. Dit geeft bij Alpha-1 de volgende bevindingen: -- De X-thorax en de hoge resolutie CT-scan (HRCT) laten (vaak gevorderde) emfysemateuze afwijkingen in de onderkwabben van beide longen zien, niet passend bij de leeftijd. Bij sommige patiënten zijn ook tekenen van bronchiëctasieën zichtbaar. 1 Zie voor meer informatie over bronchiëctasieën: Informatie voor de huisarts over Bronchiëctasieën . -- Bij longfunctieonderzoek blijkt een obstructieve longaandoening. -- Bloedonderzoek levert lage serum alpha-1-antitrypsine- concentraties op: ≤ 0,5 g/L. De bepaling vindt plaats via immunologische technieken. Bij leverschade zijn bij bloedonderzoek bilirubine en de leverenzymen (ASAT, ALAT) verhoogd. Bij een verlaagde serumconcentratie van alpha-1-antitrypsine is nadere typering van de alfa- 1-antitrypsine-variant nodig om vast te stellen dat het inderdaad om een (functionele) deficiëntie gaat. 1 -- Genetisch onderzoek naar afwijkingen op het alpha-1- antitrypsine-gen is vrijwel altijd nodig (zie Enkele feiten, Erfelijkheid ) . Genetisch onderzoek toont aanleg voor de ziekte aan. Het kan de bevindingen uit het (bloed-) onderzoek bevestigen of verhelderen als de onderzoeken niet eensluidend zijn. Ook zonder AAT-bepaling kan de aanleg/diagnose toch aangetoond worden. -- Bij eerstegraads familieleden kan, voordat klachten optreden, presymptomatisch genetisch onderzoek naar de aanleg voor de ziekte gewenst zijn. 1 Zie ook Erfelijkheidsvoorlichting, kinderwens en zwangerschap . -- In onderzoeksverband krijgen patiënten soms een CT-onderzoek naar de dichtheid van het longweefsel (CT-longdensitometrie). Beloop en prognose · · Beloop Alpha-1 kent per individuele patiënt een in tempo variërend progressief beloop. Het aangetaste deel van de longen wordt steeds een beetje groter en dit geeft na verloop van tijd meer klachten. Het tempo kan ook tussen patiënten erg verschillen. Dit maakt het lastig het beloop te voorspellen. · · Prognose Niet-rokers, die door presymptomatisch onderzoek de diagnose Alpha-1 krijgen, hebben een normale levensverwachting. 1 4