6 / 23
Fanconi anemie
S
ymptomen
Algemeen
FA-patiënten kunnen sterk van elkaar verschillen voor wat
betreft de symptomen en de ernst ervan. Dit geldt ook voor
meerdere leden van een familie met hetzelfde genotype.
Congenitale afwijkingen
Bij twee derde van de FA-patiënten is er sprake van één of
meer van de volgende congenitale afwijkingen:
·
·
Afwijkingen aan handen en armen
(35-45%):
onderontwikkelde, ontbrekende of extra duimen en/of
radiushypoplasie.
·
·
Overige skeletafwijkingen
(30%): heupdysplasie, scoliose,
wervelafwijkingen.
·
·
Huidafwijkingen
(40-65%): hyper- en hypopigmentatie,
café-au-laitvlekken.
·
·
Kleine lengte
De helft van de FA-patiënten wordt te klein
geboren (lengte en gewicht gemiddeld -2 SD). Gewicht en
lichaamslengte zijn doorgaans wel goed in verhouding met
elkaar.
·
·
Microcefalie
(klein hoofd) (20-25%).
·
·
Oogafwijkingen
(20-40%): microphthalmie (kleine ogen),
cataract, astigmatisme, scheelzien, epicanthusplooien,
hyper-/hypotelorisme, ptosis.
·
·
Oorafwijkingen
(10-25%): vernauwde gehoorgang,
afwijkende vorm van de oren, gehoorstoornissen (zowel
geleidingsverlies als perceptief gehoorverlies of een
combinatie van beide).
·
·
Nierafwijkingen
(20-35%): ectopische ligging
(bekkennier), hoefijzernier, mononier. Een kwart van de
FA-patiënten ontwikkelt hypertensie.
·
·
Hartafwijkingen
(5-15%): ventrikelseptumdefect,
pulmonaalstenose, aortastenose, coarctatio aortae.
·
·
Gastro-intestinale afwijkingen
(5-15%): oesofagus- of
duodenumatresie, tracheo-oesofageale fistel, anorectale
malformaties.
·
·
Gonadale afwijkingen:
hypogonadisme, hypospadie en
cryptorchisme (20-25% van de jongens); onderontwikkelde
genitalia en uterusafwijkingen (2% van de meisjes).
·
·
Milde mentale retardatie
(10-15%).
·
·
Afwijkingen van het centraal zenuwstelsel
(3-8%):
neuralebuisdefecten, hydrocephalus, cysten, kleine
hypofyse, afwezig corpus callosum, cerebellaire
hypoplasie.
Beenmergfalen
Van de FA-patiënten ontwikkelt 60-90% een milde tot
ernstige vorm van beenmergfalen, meestal tussen het 5
e
en
10
e
levensjaar. Bijbehorende symptomen zijn:
·
·
symptomen van anemie:
vermoeidheid, bleekheid,
kortademigheid, hoofdpijn, duizeligheid, hartkloppingen,
klachten passend bij decompensatio cordis en angina
pectoris;
·
·
verhoogde infectiegevoeligheid
door granulocytopenie;
·
·
bloedingen
als gevolg van trombocytopenie.
Kanker
·
·
Hematologische maligniteiten
15-50% van de FA-
patiënten ontwikkelt myelodysplastisch syndroom (MDS)
en/of AML voor het 40
e
jaar.
·
·
Plaveiselcelcarcinomen
Een groot probleem bij FA-
patiënten is het ontstaan van plaveiselcelcarcinomen in
het hoofd-halsgebied (65%mondholte, 10% oropharynx,
10% hypopharynx, 10% larynx, 5% onbekend). Het
cumulatieve risico op hoofd-halstumoren is 14% op
40-jarige leeftijd. Ook in de slokdarm, het anogenitale
gebied en de vrouwelijke geslachtsorganen kunnen
plaveiselcelcarcinomen ontstaan. De mediane leeftijd voor
het ontwikkelen van plaveiselcelcarcinomen is 25 jaar. Het
risico op plaveiselcelcarcinoom is extra verhoogd na een
stamceltransplantatie (SCT). ‘Graft-versus-host-disease’
(GvHD) speelt daarbij een mogelijke rol. De rol van het
humaan papilloma virus (HPV) hebben onderzoekers nog
niet opgehelderd.
·
·
Levertumoren
Zowel adenomen als hepatocellulaire
carcinomen komen vaker voor bij FA.
·
·
Overige tumoren
Bij subtypes D1 en N is het risico op
medulloblastoom en nefroblastoom (Wilms-tumor) sterk
verhoogd.
Endocrinologische stoornissen
Een groot deel van de FA-patiënten (80%) heeft ten minste
één endocrinologische stoornis. Deze kan door de ziekte
ontstaan, maar ook als gevolg van medicatie, chemotherapie
of radiotherapie.
·
·
Hypothyreoïdie
Ongeveer 40-60% van alle FA-
patiënten heeft primaire hypothyreoïdie. Ook secundaire
hypothyreoïdie door hypofyse-afwijkingen komt vaker
voor.
·
·
Groeihormoondeficiëntie
FA-patiënten zijn vaak kleiner
dan gezonde leeftijdsgenoten (gemiddeld -2,4 SD), hoewel
10% juist langer is dan gemiddeld. Een volwassen vrouw
met FA is gemiddeld 1,50 m lang, een man 1,61 m. Dit komt
door de ziekte zelf in combinatie met:
-- hormonale afwijkingen (groeihormoondeficiëntie,
hypothyreoïdie);
-- gastro-intestinale problemen, slechte voedingsintake en
verminderde opname van voedingsstoffen;
-- medicatiegebruik (corticosteroïden, androgenen) en SCT.
·
·
Diabetes mellitus
Hyperglycemie (25% van de FA-
patiënten), hyperinsulinemie (70-75%) en diabetes mellitus
(10%) worden meestal veroorzaakt door een combinatie
van verminderde insulinesecretie en insulineresistentie.
Ook geneesmiddelen (corticosteroïden, androgenen)
kunnen de suiker- en insulinehuishouding veranderen.
4