Borstkankergenen niet patenteerbaar

07-04-2010

Op genen kunnen geen patenten worden genomen, want het zijn ‘producten van de natuur’. Dat heeft een Amerikaanse rechter bepaald. De rechtszaak tegen het bedrijf Myriad Genetics was aangespannen door een burgerrechtenorganisatie, verschillende verenigingen van genetici en kankerspecialisten, en een groep patiënten. Het bedrijf heeft, althans in de VS, patenten op de borstkankergenen BRCA1 and BRCA2. De rechterlijke uitspraak kan verregaande gevolgen hebben in de VS. Momenteel is daar ongeveer 20 procent van alle menselijke genen gepatenteerd. In Europa lag de zaak al anders, legt de Belgische hoogleraar genetica Gert Matthijs (Universiteit Leuven) uit. Drie jaar geleden werd het Europese BRCA1-patent door het Europese patentbureau (EPO) al sterk afgezwakt zodat Myriad Genetics geen volledig monopolie meer kan eisen op het gen. Die uitspraak kwam nadat de Belgische vereniging voor menselijke genetica bij het EPO had geprocedeerd tegen het bedrijf. Matthijs: ‘We hebben toen geluk gehad, omdat Myriad Genetics een fout maakte bij de aanvraag.’
Hij legt uit dat in het Europese systeem alleen op juridisch-technische gronden patentering was aan te vechten, terwijl de Amerikaanse rechter patentering van genen als zodanig heeft afgewezen. ‘Dat komt als een complete verrassing’, aldus Matthijs. ‘De Amerikaanse rechter heeft precies dat afgewezen wat we in de Europese wet hebben vastgelegd, namelijk dat er een verschil is tussen het gen zoals dat in de natuur voorkomt en het geïsoleerde gen. De Amerikaanse rechter zegt dat er geen verschil is. Het vinden van een gen is een ontdekking, geen uitvinding. Daar ben ik het mee eens.’ Bovendien is ook het nemen van een
patent op de link tussen het gen en de ziekte volgens de Amerikaanse rechter niet langer van toepassing. ‘Het heeft even geduurd voordat men in de VS een rechtszaak is gestart’, zegt Matthijs. Er moest eerst voldoende ‘kritische massa’ worden verzameld, en vooral voldoende geld. Hij denkt dat de zaak miljoenen heeft gekost. ‘Waarschijnlijk wist men zich wel gesterkt door ons succes,’ vermoedt Matthijs. De uitspraak van de Amerikaanse rechter kan gevolgen hebben voor Europa. ‘Mocht Myriad nog in het geweer willen komen tegen de Europese praktijk, dan moeten ze rechtszaken op nationaal niveau starten. Waarschijnlijk is de kans daarop nu nihil, gezien de voor hen slechte afloop in de VS.’ Wel kan het bedrijf in de VS nog in hoger beroep. Maar dat is een lange weg, die uiteindelijk eindigt in de Supreme Court. ‘Daar valt niet veel van te vrezen’, zegt Matthijs, ‘want de patenten op beide borstkankergenen lopen sowieso al in 2015 af.